شخصیت اجتنابی در رابطه چیست و چگونه باید با آن برخورد کرد؟

گاهی در روابط عاطفی با افرادی روبرو می شویم که در ظاهر آرام و کم حرف هستند اما هر بار که رابطه به صمیمیت نزدیک می شود، ناگهان عقب می کشند و فاصله می گیرند. این رفتار ممکن است برای طرف مقابل گیج کننده و حتی دردناک باشد، چون عشق و علاقه در نگاه آن ها پیداست اما رفتارشان پر از تردید و فاصله است. چنین الگوهایی معمولاً نشانه ای از شخصیت اجتنابی در رابطه هستند؛ شخصیتی که از ترس طرد شدن یا قضاوت شدن، به جای نزدیک شدن به دیگران، ناخودآگاه از آن ها دوری می کند.

شناخت این الگوی شخصیتی کمک می کند رفتار فرد اجتنابی را نه به عنوان سردی یا بی احساسی، بلکه به عنوان یک سازوکار دفاعی درک کنیم. وقتی بدانیم او برای نزدیک شدن به دیگران با ترس های درونی بزرگی می جنگد، می توانیم با صبر، درک و رویکردی آرام به رابطه ادامه دهیم. در این مقاله قرار است دقیق بررسی کنیم که افراد اجتنابی در روابط عاطفی چگونه رفتار می کنند، چه چالش هایی ایجاد می شود و چه راهکارهایی برای ساختن یک رابطه سالم تر با آن ها وجود دارد.

شخصیت اجتنابی در رابطه چگونه است؟

شخصیت اجتنابی در رابطه معمولاً با الگویی از دوری، سکوت و عقب نشینی در لحظاتی که رابطه به صمیمیت نزدیک می شود شناخته می شود. افراد اجتنابی در ظاهر ممکن است آرام، مهربان و حتی علاقه مند به رابطه به نظر برسند، اما وقتی احساس کنند رابطه دارد جدی یا عاطفی تر می شود، دچار اضطراب می شوند و به شکل ناخودآگاه فاصله می گیرند. این رفتار ناشی از ترس عمیق آن ها از طرد شدن یا قضاوت شدن است و نه بی احساسی یا سردی. طبق گزارشNCBI Bookshelf، این سبک دلبستگی معمولاً در اثر ترکیبی از عوامل شخصیتی، محیطی و تجربیات اولیه شکل می گیرد و اگر مدیریت نشود، می تواند کیفیت رابطه را به شدت کاهش دهد. شناخت این الگو به ما کمک می کند رفتار آن ها را شخصی نگیریم و بتوانیم با صبر و درک متقابل رابطه ای متعادل تر بسازیم.

ویژگی های کلی افراد اجتنابی در روابط عاطفی

افراد دارای شخصیت اجتنابی در رابطه معمولاً در برقراری ارتباط عمیق عاطفی مشکل دارند. آن ها از بیان احساسات خود طفره می روند و ترجیح می دهند بیشتر شنونده باشند تا گوینده، چون می ترسند ابراز احساسات باعث قضاوت یا طرد شدنشان شود. این افراد معمولاً نیاز شدیدی به استقلال دارند و هر وقت احساس کنند رابطه بیش از حد نزدیک می شود، عقب نشینی می کنند تا از آسیب احتمالی جلوگیری کنند. در ظاهر ممکن است خونسرد، منطقی و مستقل به نظر برسند، اما در درون اغلب با اضطراب و ترس از صمیمیت درگیرند. همین تضاد باعث می شود شریک عاطفی شان دچار سردرگمی و احساس طردشدگی شود، در حالی که هدف فرد اجتنابی اصلاً دور کردن طرف مقابل نیست، بلکه محافظت از خود در برابر رنج عاطفی احتمالی است.

دوره چهل حقیقت تلخ اما حیات بخش به شما کمک می کند با واقعیت های سخت اما ضروری زندگی روبه رو شوید و آن ها را بپذیرید تا از وابستگی های ناسالم رها شوید و پایه های شخصیتی محکم تری بسازید.

نشانه های شخصیت اجتنابی در رابطه

شناخت نشانه های شخصیت اجتنابی در رابطه می تواند کمک کند رفتارهای سرد یا فاصله دار شریک عاطفی را به اشتباه نشانه بی علاقگی ندانیم. این افراد معمولاً در ظاهر آرام و بی دردسرند، اما در درون با ترس های عمیقی نسبت به صمیمیت، قضاوت شدن و طرد شدن دست و پنجه نرم می کنند. این ترس ها باعث می شود در لحظاتی که رابطه به نزدیکی و صمیمیت بیشتر نزدیک می شود، عقب بکشند و فاصله ایجاد کنند. طبق مقاله ای در Psychology Today، افراد اجتنابی اغلب نیاز عاطفی خود را انکار می کنند و همین موضوع باعث سردرگمی و آسیب به شریک شان می شود. شناسایی این نشانه ها می تواند اولین قدم در مدیریت صحیح رابطه با آن ها باشد.

ترس از صمیمیت و نزدیکی

افراد اجتنابی اغلب وقتی احساس کنند رابطه دارد به سمت تعهد یا صمیمیت عمیق می رود، دچار اضطراب می شوند و به شکل ناخودآگاه فاصله می گیرند. آن ها ممکن است به طور ناگهانی کمتر تماس بگیرند، از گفت وگوهای عاطفی اجتناب کنند یا وقت کمتری با شریک خود بگذرانند. این ترس از نزدیکی معمولاً ناشی از تجربه های قبلی طرد شدن یا انتقاد در روابط گذشته است. درون آن ها باور پنهانی وجود دارد که اگر خیلی نزدیک شوند، آسیب خواهند دید؛ بنابراین با دور شدن از صمیمیت، تلاش می کنند از خود محافظت کنند، حتی اگر در ظاهر علاقه زیادی به رابطه داشته باشند.

اجتناب از ابراز احساسات

در روابط عاطفی، این افراد معمولاً در ابراز احساسات کلامی و غیرکلامی ضعف دارند. آن ها به سختی «دوستت دارم» می گویند یا علاقه شان را از طریق تماس بدنی و عاطفی نشان می دهند، چون این کار را نوعی آسیب پذیری می دانند. حتی اگر احساسات عمیقی داشته باشند، ترجیح می دهند آن را پنهان کنند تا مبادا باعث شود طرف مقابل انتظارات بیشتری داشته باشد. این اجتناب از ابراز احساسات باعث می شود شریک شان احساس کند نادیده گرفته شده یا برای او ارزشی قائل نیستند، در حالی که واقعیت این است که ترس از آسیب، مانع ابراز احساساتشان شده است.

اضطراب و نگرانی از طرد شدن

بسیاری از افراد با شخصیت اجتنابی در رابطه به شدت از طرد شدن یا قضاوت شدن می ترسند، حتی اگر هیچ نشانه ای از طرف مقابل وجود نداشته باشد. این نگرانی باعث می شود رفتار شریک شان را بیش از حد تحلیل کنند و نشانه های کوچکی مثل دیر جواب دادن به پیام یا تغییر لحن را نشانه بی علاقگی تعبیر کنند. همین ذهنیت منفی باعث می شود زودتر از رابطه عقب بکشند تا خود را از «طرد احتمالی» نجات دهند. این رفتار برای طرف مقابل گیج کننده است، چون بدون پیش زمینه مشخصی با سردی یا فاصله گرفتن ناگهانی مواجه می شود.

دوره هنر زندگی مشترک مهارت های ارتباطی، حل تعارض و ایجاد صمیمیت پایدار را آموزش می دهد تا زوج ها بتوانند رابطه ای سالم تر و امن تر بسازند.

دلایل بروز رفتار اجتنابی در روابط

رفتارهای اجتنابی در روابط معمولاً نتیجه ترکیبی از ویژگی های شخصیتی، تجربیات منفی گذشته و شرایط خانوادگی یا محیطی هستند. این رفتارها معمولاً به طور ناگهانی ظاهر نمی شوند بلکه در طول سال ها و بر اثر الگوهای تکراری شکل می گیرند. افراد با شخصیت اجتنابی در رابطه اغلب در کودکی یا نوجوانی یاد گرفته اند که صمیمیت می تواند همراه با آسیب یا طرد شدن باشد، بنابراین به مرور مکانیزم دفاعی برای دوری از نزدیکی عاطفی ایجاد کرده اند. طبق گزارشNCBI Bookshelf، سبک دلبستگی اجتنابی معمولاً از تعاملات ناسالم اولیه در خانواده یا روابط مهم دوران رشد ناشی می شود و اگر اصلاح نشود در روابط عاشقانه بزرگسالی نیز تکرار خواهد شد.

عوامل روان شناختی و شخصیتی

بعضی از افراد به طور ذاتی حساس تر، محتاط تر و درون نگر تر هستند و همین ویژگی ها می تواند زمینه ساز شکل گیری الگوی اجتنابی شود. این افراد معمولاً اعتماد به نفس پایین تری دارند و بیش از حد نگران قضاوت دیگران هستند. آن ها اغلب باورهای منفی درباره خود و روابط دارند، مثل اینکه «من به اندازه کافی خوب نیستم» یا «نهایتاً طرد خواهم شد». این افکار منفی به مرور باعث می شود از صمیمیت و ارتباط نزدیک پرهیز کنند تا از رنج احتمالی در امان بمانند. این ویژگی های شخصیتی در کنار استرس یا فشار عاطفی می توانند الگوی اجتنابی را تقویت کنند.

تجربیات منفی در روابط گذشته

تجربه شکست های عاطفی، خیانت یا طرد شدن در روابط قبلی می تواند باعث شود فرد برای محافظت از خود، از روابط صمیمی فاصله بگیرد. افراد اجتنابی اغلب تجربه های دردناک گذشته را به روابط فعلی تعمیم می دهند و حتی نشانه های عادی یا مثبت را هم به عنوان تهدید تعبیر می کنند. آن ها ممکن است با خود بگویند: «اگر به کسی نزدیک شوم، دوباره آسیب می بینم» و بر همین اساس رفتار سرد و فاصله دار در پیش بگیرند. این واکنش تدافعی شاید در کوتاه مدت از آسیب جلوگیری کند، اما در بلندمدت باعث تضعیف روابط و افزایش احساس تنهایی می شود.

عوامل محیطی و خانوادگی

روابط اولیه با والدین و محیط خانوادگی نقش مهمی در شکل گیری سبک دلبستگی دارد. کودکانی که در خانواده های سرد، انتقادگر یا بی ثبات بزرگ می شوند، اغلب یاد می گیرند احساساتشان را سرکوب کنند تا طرد نشوند. نبود حمایت عاطفی مداوم، بی توجهی یا تنبیه در زمان ابراز احساسات می تواند باعث شود کودک صمیمیت را با خطر و آسیب پیوند بزند. این الگو در بزرگسالی نیز ادامه می یابد و فرد ناخودآگاه برای محافظت از خود، از نزدیک شدن به دیگران پرهیز می کند. اصلاح این الگو معمولاً نیازمند درمان روان شناختی طولانی مدت است.

در دوره کشف رسالت فردی شرکت کننده با شناسایی ارزش ها و اهداف درونی اش، مسیر شخصی و شغلی خود را مشخص می کند که این شناخت می تواند عزت نفس و احساس امنیت در روابط را افزایش دهد.

تأثیر شخصیت اجتنابی بر روابط عاطفی

وجود شخصیت اجتنابی در رابطه می تواند تعادل عاطفی بین دو نفر را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. این افراد معمولاً از صمیمیت می ترسند، احساساتشان را بروز نمی دهند و هنگام بروز چالش ها تمایل به عقب نشینی دارند. چنین رفتاری باعث می شود شریک شان احساس کند دوست داشتنی یا قابل اعتماد نیست، در حالی که مشکل از بی علاقگی نیست بلکه از ترس درونی فرد اجتنابی می آید. طبق گزارش Psychology Today، این الگو به مرور می تواند احساس طردشدگی، سردرگمی و فرسودگی عاطفی را در طرف مقابل ایجاد کند و احتمال جدایی را بالا ببرد. درک تأثیر این رفتارها برای مدیریت بهتر رابطه ضروری است.

مشکلات در برقراری ارتباط صمیمی

افراد اجتنابی معمولاً در ابراز احساسات و گفت وگوهای عمیق مشکل دارند. آن ها از مکالمات احساسی طفره می روند و وقتی طرف مقابل درباره آینده یا تعهد صحبت می کند، ممکن است سکوت کنند یا موضوع را عوض کنند. این اجتناب باعث می شود ارتباط عاطفی در رابطه سطحی بماند و شریک شان احساس کند دیده یا درک نمی شود. در حالی که هدف فرد اجتنابی محافظت از خود است، این رفتار از نظر احساسی نوعی فاصله گذاری تلقی می شود که پیوند عاطفی را به مرور ضعیف می کند.

ایجاد فاصله عاطفی میان زوجین

وقتی یکی از طرفین مرتباً در لحظات صمیمیت عقب می کشد، به تدریج فاصله عاطفی در رابطه شکل می گیرد. این فاصله می تواند باعث شود زوج ها زمان کمتری را با کیفیت بالا کنار هم بگذرانند و لحظات شاد رابطه کاهش پیدا کند. طرف مقابل ممکن است برای حفظ رابطه، تلاش زیادی بکند اما با سردی یا سکوت مواجه شود و در نهایت احساس کند یک طرفه در حال تلاش است. این چرخه ناسالم باعث کاهش صمیمیت و افزایش دلخوری پنهان در هر دو طرف می شود.

تأثیر بر رضایت و پایداری رابطه

رابطه با فرد اجتنابی معمولاً نوسانات زیادی دارد و همین باعث می شود حس امنیت در رابطه کاهش یابد. نبود صمیمیت پایدار، ارتباط عاطفی ضعیف و اجتناب مداوم از گفتگوهای مهم، همگی می توانند باعث کاهش رضایت از رابطه شوند. شریک فرد اجتنابی ممکن است مدام دچار شک و تردید درباره میزان علاقه یا تعهد طرف مقابل باشد و همین بی اطمینانی احتمال جدایی را افزایش می دهد. این وضعیت در بلندمدت نه تنها رابطه را بی ثبات می کند، بلکه می تواند اعتماد به نفس هر دو طرف را هم تضعیف کند.

چالش های زوجین در رابطه با فرد اجتنابی

رابطه با فردی که شخصیت اجتنابی در رابطه دارد، برای شریک او می تواند خسته کننده و گیج کننده باشد. از بیرون ممکن است همه چیز آرام به نظر برسد، اما در درون رابطه معمولاً خلأ عاطفی و فاصله زیادی احساس می شود. طرف مقابل معمولاً نمی داند رفتار سرد و فاصله دار شریکش ناشی از بی علاقگی است یا ترس از صمیمیت. طبق گزارش Psychology Today، این بلاتکلیفی عاطفی می تواند در طول زمان باعث فرسودگی روانی و کاهش اعتماد به نفس طرف مقابل شود. آگاهی از چالش های رایج در چنین روابطی می تواند به زوج ها کمک کند بهتر با این وضعیت کنار بیایند.

احساس سردی و بی توجهی

یکی از رایج ترین شکایت ها در رابطه با فرد اجتنابی، احساس بی توجهی و سردی است. آن ها معمولاً کمتر ابراز علاقه می کنند، تماس بدنی محدودی دارند و از گفت وگوهای عاطفی فرار می کنند. این رفتارها باعث می شود شریک شان احساس کند اهمیت چندانی برای او ندارند یا علاقه ای به ادامه رابطه ندارند. در حالی که در بسیاری موارد، واقعیت برعکس است و فرد اجتنابی برای محافظت از خود احساساتش را پنهان می کند. این تفاوت برداشت، منبع اصلی سوء تفاهم و دلخوری در رابطه است.

دشواری در ایجاد اعتماد متقابل

اعتماد یکی از پایه های اصلی رابطه سالم است، اما در روابطی که یکی از طرفین اجتنابی است، شکل گیری آن دشوار می شود. افراد اجتنابی معمولاً از به اشتراک گذاشتن افکار، احساسات و آسیب پذیری هایشان می ترسند و همین باعث می شود طرف مقابل احساس کند به او اعتماد ندارند. نبود شفافیت و بیان احساسات، فضا را برای شک، بدبینی یا سوء برداشت باز می گذارد. در نتیجه طرف مقابل ممکن است نتواند از نظر عاطفی به رابطه تکیه کند و احساس ناامنی کند.

مشکلات در مدیریت تعارض ها

در روابط عاطفی همیشه اختلاف نظر و تعارض وجود دارد، اما افراد اجتنابی معمولاً در مواجهه با تعارض ها به جای گفت وگو، عقب نشینی می کنند یا سکوت طولانی در پیش می گیرند. این رفتار باعث می شود مشکلات حل نشده باقی بمانند و در طول زمان به دلخوری های انباشته تبدیل شوند. طرف مقابل ممکن است احساس کند مجبور است به تنهایی تعارض ها را حل کند و این احساس تنهایی می تواند فرسودگی عاطفی ایجاد کند. نبود گفت و گوی باز و سالم یکی از بزرگترین موانع پیشرفت این روابط است.

راهکارهای مدیریت رابطه با شخصیت اجتنابی

رابطه با فردی که شخصیت اجتنابی در رابطه دارد، به صبر، درک و مهارت های ارتباطی ویژه نیاز دارد. این افراد معمولاً از صمیمیت می ترسند و در لحظات نزدیک شدن، ناخودآگاه عقب می کشند؛ بنابراین اگر شریک آن ها بدون شناخت کافی واکنش تند نشان دهد، احتمال دارد فاصله بیشتر شود. طبق گزارشNCBI Bookshelf، بهترین راه مدیریت این روابط، ایجاد فضای امن و بدون قضاوت است تا فرد اجتنابی احساس کند می تواند بدون ترس از طرد شدن، خودش باشد. با ایجاد اعتماد تدریجی و استفاده از راهکارهای صحیح می توان ارتباط را تقویت کرد.

نقش صبر و درک متقابل

اولین و مهم ترین اصل در رابطه با فرد اجتنابی، صبر است. نباید انتظار داشت آن ها به سرعت احساساتشان را بیان کنند یا ناگهان به فردی صمیمی و ابرازگر تبدیل شوند. درک این موضوع که رفتار سرد آن ها به معنی بی علاقگی نیست، کمک می کند طرف مقابل کمتر دچار رنجش یا احساس طردشدگی شود. زمانی که فرد اجتنابی ببیند شریکش او را همان طور که هست می پذیرد، احتمال دارد به تدریج احساس امنیت کند و کمی بازتر شود. ایجاد امنیت عاطفی آهسته اما پیوسته باعث رشد صمیمیت خواهد شد.

اهمیت گفتگوی سازنده و آرام

ارتباط موثر با فرد اجتنابی نیازمند گفتگوی آرام، بدون قضاوت و غیرتهاجمی است. به جای فشار برای ابراز احساسات، بهتر است از او با مهربانی درباره نیازهایش سوال شود و فضای امنی برای صحبت کردن ایجاد شود. گفتگو باید به دور از سرزنش و در قالب «من پیام» باشد؛ مثلاً به جای گفتن «تو هیچ وقت احساساتت را نمی گویی» گفته شود «من وقتی نمی دانم چه احساسی داری، احساس تنهایی می کنم». این نوع مکالمه احتمال واکنش دفاعی فرد اجتنابی را کاهش می دهد و مسیر ارتباط را باز نگه می دارد.

مراجعه به مشاور یا روانشناس

در بسیاری از موارد، کمک گرفتن از مشاور یا روانشناس خانواده می تواند مسیر رابطه را نجات دهد. درمانگر می تواند به زوجین کمک کند الگوهای رفتاری مخرب را شناسایی کرده و راهکارهای سازنده جایگزین کنند. همچنین حضور یک فرد بی طرف باعث می شود فرد اجتنابی احساس امنیت بیشتری کند و راحت تر احساساتش را بیان کند. جلسات مشاوره می توانند مهارت های ارتباطی را تقویت کرده و از تبدیل فاصله های موقتی به شکاف های عمیق جلوگیری کنند. این کار به ویژه زمانی ضروری است که رابطه در آستانه فرسودگی عاطفی باشد.

درمان شخصیت اجتنابی و بهبود روابط

برای بهبود روابطی که تحت تأثیر شخصیت اجتنابی در رابطه قرار گرفته اند، درمان فرد اجتنابی نقش اساسی دارد. بدون درمان، الگوهای اجتنابی معمولاً به طور خودبه خود تغییر نمی کنند و حتی ممکن است با گذشت زمان عمیق تر شوند. درمان به فرد کمک می کند ریشه ترس هایش را بشناسد، شیوه سالم تری برای بیان احساسات یاد بگیرد و به مرور بتواند روابطی امن و صمیمی تر بسازد. طبق گزارش Psychology Today، موفق ترین رویکرد درمانی زمانی حاصل می شود که روان درمانی فردی و زوج درمانی در کنار هم انجام شوند و با حمایت مداوم خانواده همراه باشند.

روان درمانی فردی

روان درمانی به فرد اجتنابی کمک می کند باورهای منفی درباره خود و روابط را شناسایی و بازسازی کند. درمان شناختی ـ رفتاری (CBT) یکی از روش های موثر در این زمینه است که بر اصلاح افکار غیرمنطقی و کاهش اضطراب ناشی از صمیمیت تمرکز دارد. در این جلسات، درمانگر به فرد کمک می کند به تدریج در موقعیت های اجتماعی و عاطفی حاضر شود و مهارت های ابراز احساسات را تمرین کند. این فرآیند ممکن است زمان بر باشد، اما می تواند پیوندهای عاطفی فرد را عمیق تر و پایدارتر کند.

مشاوره زوج درمانی

زوج درمانی می تواند به هر دو طرف رابطه کمک کند تا الگوهای ارتباطی ناسالم را شناسایی کنند و راه های جدیدی برای ایجاد صمیمیت بیاموزند. در این جلسات، درمانگر به شریک فرد اجتنابی آموزش می دهد چگونه با صبر و همدلی پیش برود و در عین حال نیازهای عاطفی خودش را هم بیان کند. وجود یک شخص بی طرف باعث می شود فضای امن تری برای گفت وگو فراهم شود و احتمال بروز واکنش های دفاعی کاهش یابد. زوج درمانی به ویژه زمانی مفید است که رابطه در آستانه جدایی یا سردی کامل قرار دارد.

خودیاری و تمرین های فردی

در کنار درمان تخصصی، تمرین های خودیاری هم می توانند در بهبود روابط موثر باشند. تمرین هایی مانند نوشتن احساسات در دفتر روزانه، تمرین بیان شفاهی نیازهای کوچک، یا شرکت در فعالیت های گروهی سبک، به فرد اجتنابی کمک می کند کم کم از لاک خود بیرون بیاید. همچنین یادگیری تکنیک های آرام سازی مثل مدیتیشن، تنفس عمیق یا ورزش منظم می تواند اضطراب او را کاهش دهد و باعث شود در روابط احساس امنیت بیشتری داشته باشد. استمرار در این تمرین ها روند درمان را تسریع می کند و احتمال بازگشت به الگوهای اجتنابی را کاهش می دهد.

جمع بندی

شخصیت اجتنابی در رابطه می تواند صمیمیت را به چالشی دشوار تبدیل کند، اما این به معنای پایان رابطه نیست. افراد اجتنابی از درون دچار ترس عمیق از طرد شدن هستند و برای محافظت از خود، احساساتشان را پنهان می کنند یا در لحظات حساس عقب نشینی می کنند. درک این الگو به شریک آن ها کمک می کند رفتارشان را شخصی نگیرد و با صبر، گفتگوی آرام و در صورت نیاز مشاوره، فضای امنی برای رشد رابطه بسازد. با درمان فردی، زوج درمانی و تمرین های خودیاری می توان به مرور این الگو را تغییر داد و روابطی امن، صمیمی و پایدار ساخت.

سوالات پرتکرار 

منابع علمی

• Levy, K. N., & Johnson, B. N. (2019). Attachment styles and romantic relationships: Avoidant attachment and relational challenges. NCBI Bookshelf. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK559325/
  

• Firestone, L. (2023). It May Never Be Possible to Get Close to an Avoidant Partner. Psychology Today. https://www.psychologytoday.com/us/blog/fulfillment-at-any-age/202507/it-may-never-be-possible-to-get-close-to-an-avoidant-partner