روش اسمارت smart در هدف گذاری + مزایا، معایب

آیا واقعاً می دانید چه می خواهید؟ بارها برای خود هدف تعیین کرده اید اما در نیمه راه رهایش کرده اید؟ شاید مشکل از خواسته های شما نبوده، بلکه از شیوه هدف گذاری تان بوده است. بسیاری از ما فکر می کنیم هدف هایمان واضح هستند، اما در عمل سردرگم می شویم و پیشرفتی نمی بینیم. حقیقت این است که بدون یک چارچوب درست، هدف گذاری می تواند شما را به جای پیشرفت، دچار فرسودگی کند.
اینجاست که روش SMART وارد می شود: ابزاری ساده اما قدرتمند برای تعریف هدف هایی که هم واقعی هستند، هم قابل اندازه گیری و پیگیری. در این مقاله، دقیقاً بررسی می کنیم روش اسمارت چیست، چطور کار می کند، چه مزایا و محدودیت هایی دارد، و چگونه می توانید با استفاده از آن مسیر موفقیتتان را روشن تر کنید.

هدف گذاری به روش SMART چیست؟

تصور کنید می خواهید به قله ی یک کوه بلند برسید، اما هیچ نقشه ای در دست ندارید. احتمال موفقیتتان چقدر است؟
روش SMART دقیقاً همان نقشه ای است که مسیر رسیدن به اهداف را روشن و قابل پیگیری می کند. این روش که یکی از معتبرترین و پرکاربردترین ابزارهای هدف گذاری در دنیاست، به شما کمک می کند اهدافی دقیق، قابل اندازه گیری، واقع بینانه و زمان بندی شده تعریف کنید.
با به کارگیری ساختار SMART، دیگر هدف گذاری به کاری مبهم و فرساینده تبدیل نمی شود؛ بلکه به فرآیندی روشن، هدفمند و قابل کنترل بدل خواهد شد.

مفهوم واژه SMART در هدف گذاری

واژه SMART مخفف پنج ویژگی اصلی است که هر هدف باید داشته باشد تا بتوان آن را به طور موثر پیگیری کرد:

• S Specific: خاص بودن هدف
• M Measurable: قابل اندازه گیری بودن هدف
• A Achievable: دست یافتنی بودن هدف
• R Relevant: مرتبط بودن هدف با اولویت ها
• T Time-bound: زمان بندی برای دستیابی به هدف

این ویژگی ها باعث می شوند که اهداف روشن و دقیق باشند و در نتیجه، رسیدن به آن ها ساده تر و ممکن تر گردد.

تاریخچه توسعه روش SMART

روش SMART برای اولین بار در دهه ۱۹۸۰ توسط جورج دورانت، مشاور مدیریت و متخصص در برنامه ریزی استراتژیک، معرفی شد. در مقاله ای با عنوان “اهداف و نتایج در برنامه ریزی سازمانی”، دورانت تاکید کرد که تعیین اهداف باید به طور دقیق و واضح انجام گیرد تا افراد و سازمان ها بتوانند به طور مؤثر آن ها را دنبال کنند. هدف اصلی این روش، کمک به افراد و گروه ها برای تعیین اهدافی بود که هم قابل اندازه گیری و هم قابل دستیابی باشند. در نتیجه، او پنج ویژگی اساسی برای هدف گذاری معرفی کرد که عبارت بودند از: خاص بودن، قابل اندازه گیری بودن، دست یافتنی بودن، مرتبط بودن و زمان بندی شده بودن.

از زمان معرفی این روش، SMART به سرعت مورد توجه متخصصان مدیریت، مربیان، و توسعه دهندگان فردی قرار گرفت. به دلیل سادگی و کاربردی بودن آن، این روش به ویژه در دنیای کسب و کار، پروژه های سازمانی و حتی زندگی شخصی، تبدیل به استانداردی جهانی شد. روش SMART نه تنها برای سازمان ها و کسب وکارها، بلکه برای هر فردی که قصد دستیابی به اهداف خود را دارد، به ابزاری حیاتی و مؤثر تبدیل شده است.

ویژگی های یک هدف SMART

هر هدفی که براساس روش SMART تعیین می شود، باید پنج ویژگی اصلی داشته باشد: مشخص بودن، قابل اندازه گیری بودن، دست یافتنی بودن، مرتبط بودن با اولویت ها و داشتن زمان بندی مشخص. این ویژگی ها کمک می کنند اهداف نه تنها شفاف و قابل پیگیری باشند، بلکه واقعاً به نتیجه برسند.

مشخص بودن (Specific)

اولین ویژگی یک هدف SMART این است که باید دقیق و واضح تعریف شود. هدف های مبهم باعث سردرگمی می شوند و مسیر حرکت را گم می کنند. یک هدف مشخص دقیقاً می گوید چه چیزی می خواهید به دست آورید.
مثلاً به جای گفتن “می خواهم سالم تر زندگی کنم”، بهتر است بگویید “می خواهم هر روز ۳۰ دقیقه پیاده روی کنم”.

قابل اندازه گیری بودن (Measurable)

هدف باید به گونه ای باشد که بتوانید میزان پیشرفت خود را بسنجید. اگر ندانید چقدر به هدفتان نزدیک شده اید، انگیزه ادامه دادن کم می شود.
مثلاً به جای “می خواهم درآمد بیشتری داشته باشم”، بگویید “می خواهم طی ۶ ماه آینده ۲۰٪ به درآمدم اضافه کنم”.

دست یافتنی بودن (Achievable)

یک هدف خوب باید واقع بینانه باشد. تعیین اهداف غیرممکن، انگیزه را از بین می برد. هدف باید چالش برانگیز باشد، اما در عین حال بتوان به آن دست یافت.
برای نمونه، “می خواهم در ۳ ماه ۱۰ کیلوگرم وزن کم کنم” هدف واقع بینانه تری نسبت به “می خواهم ۳۰ کیلو وزن کم کنم” است.

مرتبط بودن (Relevant)

اهداف باید با ارزش ها، نیازها و برنامه های کلی زندگی شما هماهنگ باشند. این ارتباط باعث می شود هدف برایتان معنادار باشد و انگیزه لازم را حفظ کنید.
برای مثال، اگر به دنبال پیشرفت شغلی هستید، هدف “می خواهم شغل جدیدی پیدا کنم” کاملاً مرتبط است.

زمان بندی شده بودن (Time-bound)

هر هدف SMART باید یک ضرب الاجل مشخص داشته باشد. تعیین زمان کمک می کند برنامه ریزی بهتری داشته باشید و احساس فوریت ایجاد شود.
مثلاً به جای گفتن “می خواهم وزن کم کنم”، بهتر است بگویید “می خواهم در ۶ ماه آینده ۵ کیلوگرم وزن کم کنم”.

چرا باید از روش SMART برای هدف گذاری استفاده کنیم؟

روش SMART فقط یک مدل ساده برای تعیین هدف نیست؛ این روش ساختار یافته کمک می کند تا مسیر دستیابی به اهدافتان واضح تر، متمرکز تر و انگیزه بخش تر باشد. وقتی هدف ها به روش SMART تعریف می شوند، دیگر سردرگمی و بی برنامگی جایی در مسیرتان نخواهد داشت. در ادامه، به سه دلیل اصلی که چرا استفاده از این روش ارزشمند است می پردازیم:

افزایش شفافیت اهداف

یکی از بزرگترین مزایای روش SMART این است که دقیقاً مشخص می کند چه چیزی می خواهید به آن برسید و چطور. وقتی اهداف شفاف و دقیق باشند، دیگر جایی برای ابهام و سردرگمی نمی ماند. شما می دانید چه قدم هایی باید بردارید و چه نتیجه ای انتظار می رود، بنابراین مسیر موفقیت برایتان روشن تر می شود.

بهبود تمرکز و اولویت بندی

با روش SMART، تمرکز شما بر روی مهم ترین اهداف حفظ می شود. تعیین اهداف قابل اندازه گیری باعث می شود بتوانید فعالیت های خود را بر اساس اولویت ها بچینید و از وقت گذاشتن روی کارهای بی اهمیت جلوگیری کنید. این یعنی انرژی و زمانتان را دقیقاً جایی صرف می کنید که بیشترین تاثیر را دارد.

ارتقای انگیزه و پیگیری پیشرفت

وقتی هدفتان مشخص و قابل اندازه گیری باشد، به راحتی می توانید روند پیشرفت خود را بسنجید. هر قدم کوچک به سمت هدف، به شما حس موفقیت می دهد و انگیزه تان را برای ادامه مسیر حفظ می کند. دیدن نتایج ملموس، به خصوص در مواقعی که مسیر دشوار می شود، می تواند نیروی محرکه ای قوی برای ادامه تلاش ها باشد.

چگونه یک هدف اسمارت برای خود تعریف کنیم؟

هدف گذاری به روش SMART، اگرچه در ابتدا ممکن است پیچیده به نظر برسد، اما با دنبال کردن مراحلی ساده و کاربردی می توانید اهداف خود را به صورت واضح و قابل دستیابی تنظیم کنید. طبق مقاله ای در ایندید “استفاده از چارچوب SMART کمک می کند تا اهداف شما شفاف، دست یافتنی و انگیزشی باشند که این ویژگی برای موفقیت بلند مدت حیاتی است.” در اینجا مرحله به مرحله به شما نشان می دهیم که چگونه می توانید هدفی به روش SMART تعیین کنید و برای رسیدن به آن تلاش کنید.

مراحل عملی برای تعیین اهداف SMART

1. مشخص بودن (Specific): اولین قدم این است که هدف خود را دقیقاً و به طور واضح تعریف کنید. به عنوان مثال، به جای هدف کلی “می خواهم وزن کم کنم”، بگویید “می خواهم ۵ کیلوگرم از وزنم را در مدت سه ماه کاهش دهم”.
2. قابل اندازه گیری بودن (Measurable): برای هر هدف، نیاز به معیارهایی برای اندازه گیری پیشرفت دارید. اگر هدف شما کاهش وزن است، باید تعداد کیلوگرم ها و مدت زمان مشخص را برای رسیدن به آن هدف تعیین کنید.
3. دست یافتنی بودن (Achievable): اهداف شما باید واقع بینانه و مطابق با توانایی ها و منابع شما باشند. به عنوان مثال، کاهش ۵ کیلوگرم در سه ماه یک هدف دست یافتنی است، اما کاهش ۲۰ کیلوگرم در همین مدت ممکن است برای شما غیر واقعی باشد.
4. مرتبط بودن (Relevant): هدف شما باید با زندگی و اولویت های شما مرتبط باشد. اگر هدف شما مربوط به شغل شماست، باید با اهداف شغلی یا شخصی تان هم راستا باشد. برای مثال، “می خواهم شغلم را تغییر دهم تا بیشتر به خانواده ام توجه کنم” یک هدف مرتبط است.
5. زمان بندی شده بودن (Time-bound): هر هدف باید یک زمان مشخص برای دستیابی داشته باشد. این کار باعث می شود که انگیزه تان حفظ شود و از اتلاف وقت جلوگیری کنید. به عنوان مثال، تعیین هدف “می خواهم تا سه ماه آینده ۵ کیلوگرم وزن کم کنم” یک زمان بندی مشخص دارد که شما را به عمل وا می دارد.

چند نکته کلیدی در نوشتن اهداف موثر

1. ساده و قابل فهم بنویسید: هدف باید به طور واضح و قابل فهم بیان شود. از کلمات پیچیده یا مبهم استفاده نکنید.
2. به جزئیات توجه کنید: برای مثال، به جای “می خواهم پول بیشتری پس انداز کنم”، بنویسید “می خواهم تا پایان سال ۵ میلیون تومان پس انداز کنم”.
3. واقع گرایانه باشید: هدف باید با توانایی ها و شرایط شما هماهنگ باشد تا از احساس شکست جلوگیری کنید.
4. متمرکز بمانید: از هدف های پراکنده و متعدد خودداری کنید. بهتر است روی یک هدف مهم تمرکز کنید تا نتایج بهتری بدست آورید.
5. پیشرفت را پیگیری کنید: در طول مسیر، مرتباً پیشرفت خود را ارزیابی کنید و اگر نیاز بود، برای رسیدن به هدف تغییراتی ایجاد کنید.

نمونه هایی از اهداف به روش SMART

در این بخش، با آوردن چند مثال، نحوه  تعیین اهداف به روش SMART را برای شما شفاف تر خواهد شد. این مثال ها به شما کمک می کنند تا ببینید که چطور می توانید اهداف خود را با استفاده از این روش تنظیم کنید.

مثال های شخصی

روش SMART می تواند در بسیاری از جنبه های زندگی شخصی به شما کمک کند تا اهداف خود را به طور واضح و قابل دسترس تنظیم کنید. در اینجا چند مثال برای استفاده از این روش در زندگی روزمره آورده شده است:

۱. هدف SMART برای یادگیری زبان:

• هدف: «می خواهم تا پایان سال سطح زبان انگلیسی خود را از سطح مبتدی (A1) به سطح متوسط (B1) برسانم.»
• مشخص بودن (Specific): هدف دقیق است: رسیدن به سطح متوسط در زبان انگلیسی.
• قابل اندازه گیری بودن (Measurable): پیشرفت با استفاده از آزمون های زبان و ارزیابی سطح (مثل آزمون های آنلاین یا آزمون های استاندارد) قابل اندازه گیری است.
• دست یافتنی بودن (Achievable): شش ماه زمان مناسب برای پیشرفت از سطح مبتدی به متوسط است.
• مرتبط بودن (Relevant): این هدف به تقویت مهارت های زبانی و بهبود ارتباطات شما در محیط های کاری و اجتماعی کمک می کند.
• زمان بندی شده بودن (Time-bound): پایان سال زمان دقیق برای رسیدن به این هدف است.

۲. هدف SMART برای مطالعه:

• هدف: «می خواهم در مدت سه ماه آینده روزانه حداقل ۳۰ دقیقه مطالعه کتاب های غیردرسی داشته باشم.»
• مشخص بودن (Specific): هدف مشخص است: مطالعه روزانه ۳۰ دقیقه کتاب غیردرسی.
• قابل اندازه گیری بودن (Measurable): زمان مطالعه هر روز قابل اندازه گیری است و می توان میزان پیشرفت را از طریق مدت زمان مطالعه پیگیری کرد.
• دست یافتنی بودن (Achievable): ۳۰ دقیقه مطالعه در روز زمان منطقی برای شروع و عادت کردن به مطالعه است.
• مرتبط بودن (Relevant): این هدف به بهبود توانایی های فکری، گسترش دایره واژگان و ارتقای سطح دانش عمومی کمک می کند.
• زمان بندی شده بودن (Time-bound): سه ماه زمان دقیق برای پیگیری این هدف است.

مثال های شغلی و کسب و کاری

برای مثال در یک کسب و کار، زمانی که هدف گذاری به روش SMART انجام می شود، ممکن است شما بخواهید میزان فروش ماهانه یک محصول را افزایش دهید. این هدف باید دقیقاً مشخص شود، قابل اندازه گیری باشد و همچنین با زمانی مشخص برای رسیدن به آن تعریف گردد. طبق نوشته مایندتول:
“معیارهای SMART ابزاری قدرتمند برای افراد و کسب و کارها فراهم می آورد تا اهدافی روشن و قابل دستیابی که هم قابل اندازه گیری و هم زمان بندی شده اند، تنظیم کنند.”

این نشان می دهد که چگونه می توان اهداف را به طور دقیق مشخص کرد تا هم برای تیم کاری و هم برای مالک کسب و کار واضح و ملموس باشد.

1. هدف SMART برای شغلی:

   • هدف: “می خواهم در شش ماه آینده به عنوان مدیر پروژه در شرکت خود ترفیع بگیرم.”
   • مشخص بودن: هدف دقیق است: ترفیع به عنوان مدیر پروژه.
   • قابل اندازه گیری بودن: می توانید پیشرفت خود را با معیارهای عملکردی شرکت اندازه گیری کنید.
   • دست یافتنی بودن: شش ماه زمان معقولی است برای کسب مهارت های لازم.
   • مرتبط بودن: این هدف به شغل و مسیر حرفه ای شما مربوط است.
   • زمان بندی شده بودن: شش ماه زمان دقیق است.

2. هدف SMART برای کسب و کار:

   • هدف: “می خواهم تا پایان سال، فروش محصولات آنلاین خود را ۲۰٪ افزایش دهم.”
   • مشخص بودن: هدف فروش محصولات مشخص است.
   • قابل اندازه گیری بودن: میزان فروش می تواند به طور دقیق اندازه گیری شود.
   • دست یافتنی بودن: ۲۰٪ افزایش فروش در مدت زمان یک سال قابل دستیابی است.
   • مرتبط بودن: این هدف برای رشد کسب و کار شما ضروری است.
   • زمان بندی شده بودن: پایان سال زمان مشخصی برای ارزیابی است.

اشتباهات رایج در هدف گذاری SMART و چگونه از آن ها جلوگیری کنیم

هنگامی که از روش SMART برای تعیین اهداف استفاده می کنید، ممکن است با اشتباهات رایج مواجه شوید که می توانند روند پیشرفت شما را کند کنند یا حتی موجب بی انگیزگی شوند. در اینجا به چند اشتباه رایج و راه حل های آن ها پرداخته ایم:

۱. اهداف مبهم و غیرقابل اندازه گیری

بعضی وقت ها هدف ها خیلی کلی یا مبهم بیان می شن، مثلا “می خواهم کارم بهتر بشه” یا “می خواهم خوشحال تر باشم.” این اهداف نه فقط قابل اندازه گیری نیستند، بلکه معلوم نیست که چطور باید به اون ها رسید.

چطور از این اشتباه جلوگیری کنیم؟

• اهداف رو به صورت مشخص و با معیارهای قابل اندازه گیری بنویسید.
• از اعداد و زمان های دقیق استفاده کنید.

مثال اصلاح شده:

• هدف اشتباه: “می خواهم کارم بهتر بشه.”
• هدف SMART اصلاح شده: “می خواهم در ۳ ماه آینده پروژه های بیشتری در محل کارم تحویل بدم و بازخورد مثبت از مدیرم بگیرم.”

۲. تعیین اهداف غیر واقعی یا نامرتبط

هدف هایی که از توانایی ها یا منابع شما فراتر هستند، معمولاً باعث ایجاد فشار و استرس می شن. این اهداف نه تنها سخت به دست می آیند، بلکه می تونن انگیزه شما رو از بین ببرن.

چطور از این اشتباه جلوگیری کنیم؟

• اهداف باید با وضعیت فعلی شما منطبق باشند و منطقی باشند.
• اهداف باید به شما انگیزه بدهند، نه اینکه شما رو به چالش های غیرضروری بکشانند.

مثال اصلاح شده:

• هدف اشتباه: “می خواهم در ۲ ماه شغل جدید پیدا کنم.”
• هدف SMART اصلاح شده: “می خواهم در ۳ ماه آینده رزومه خودم رو به روز کنم و حداقل ۵ مصاحبه شغلی بگیرم.”

۳. عدم توجه به زمان بندی

بدون زمان بندی مشخص، ممکنه هدف ها بی هدف و بدون جهت گیری پیش برن. این می تونه منجر به فراموشی و عدم پیگیری پیشرفت بشه.

چطور از این اشتباه جلوگیری کنیم؟

• برای هر هدف یک زمان مشخص و معقول تعیین کنید.
• زمان بندی باید واقع گرایانه باشه تا بتونید در اون مدت هدف رو تحقق ببخشید.

مثال اصلاح شده:

• هدف اشتباه: “می خواهم زبان فرانسوی رو یاد بگیرم.”
• هدف SMART اصلاح شده: “می خواهم در ۴ ماه آینده توانایی مکالمه ساده به زبان فرانسوی رو پیدا کنم و هر هفته ۳ جلسه مطالعه داشته باشم.”

۴. نادیده گرفتن پیگیری و ارزیابی پیشرفت

گاهی اوقات فقط یک هدف مشخص می کنیم و در طول مسیر به پیگیری پیشرفت خود توجهی نداریم. این کار باعث می شه که نتونیم متوجه بشیم که چطور در حال پیشرفت هستیم یا آیا به تغییرات نیاز داریم.

چطور از این اشتباه جلوگیری کنیم؟

• در طول مسیر پیشرفت خود رو ارزیابی کنید.
• در صورت نیاز، راهبردهای خودتون رو اصلاح کنید.

مثال اصلاح شده:

• هدف اشتباه: “می خواهم یک کتاب بنویسم.”
• هدف SMART اصلاح شده: “می خواهم در ۶ ماه آینده اولین پیش نویس کتابم رو بنویسم و هر ماه ۵۰ صفحه پیشرفت کنم.”

جمع بندی و نکات نهایی

روش SMART یکی از کارآمدترین و موثرترین روش ها برای تعیین اهداف شخصی و شغلی است. با استفاده از این روش، شما می توانید اهداف خود را به صورت دقیق، قابل اندازه گیری و زمان بندی شده تعیین کرده و از پیشرفت خود آگاه شوید. این روش نه تنها شفافیت در تعیین اهداف را افزایش می دهد، بلکه به شما کمک می کند تا بر روی مهم ترین اولویت ها تمرکز کنید و انگیزه لازم برای رسیدن به اهداف را در خود ایجاد نمایید.

در نهایت، اگر می خواهید در مسیر رشد فردی خود گام های موثری بر دارید، می توانید با بهره گیری از دوره های آموزشی مانند دوره رشد شخصیتی، به تقویت مهارت های هدف گذاری و دستیابی به موفقیت های بیشتر در زندگی و شغل خود بپردازید.

سوالات پر تکرار

منابع:

1. MindTools. (n.d.). SMART Goals: How to Make Your Goals Achievable. Retrieved from https://www.mindtools.com/a4wo118/smart-goals
2. Indeed. (2021). How to Write SMART Goals in 5 Steps. Retrieved from https://www.indeed.com/career-advice/career-development/how-to-write-smart-goals